Hiện nay, ở Việt Nam các loài sinh vật ngoại lai, đặc biệt là các loài sinh vật ngoại lai xâm hại đã và đang đe dọa đến đa dạng sinh học nói chung và ở khu vực Hà Nội nói riêng. Sinh vật ngoại lai xâm hại là loài ngoại lai lấn chiếm nơi sinh sống hoặc gây hại đối với các loài sinh vật bản địa, làm mất cân bằng sinh thái tại nơi chúng xuất hiện và phát triển. Sinh vật ngoại lai xâm hại có mặt trong tất cả các nhóm phân loại chủ yếu, bao gồm các loài vi rút, nấm, tảo, rêu, dương xỉ, thực vật cao, động vật không xương sống, cá, lưỡng cư, bò sát, chim và thú,... Sự xâm lấn của sinh vật ngoại lai có thể dẫn đến sự tuyệt chủng của nhiều loài, tác động tiêu cực tới kinh tế - xã hội và sức khỏe của con người.
Sinh vật ngoại lai có thể xâm nhập vào Việt Nam bằng nhiều con đường khác nhau, như: theo con đường nhập khẩu có chủ đích phục vụ công tác nuôi, trồng, sản xuất, kinh doanh hoặc du nhập theo con đường tự nhiên và không chủ đích của con người. Nó có thể đi theo con đường tự nhiên như theo gió, dòng biển và bám theo các loài di cư, nhưng quan trọng hơn cả là do hoạt động của con người. Cùng với sự phát triển của giao thông vận tải và hoạt động thông thương, con người đã mang theo một cách vô tình hay hữu ý các loài sinh vật từ nơi này đến nơi khác, thậm chí đến những vùng rất xa quê hương của chúng. Nhiều loài được du nhập một cách có chủ ý cho các mục đích kinh tế, giải trí, khoa học nhưng do không được kiểm tra và kiểm soát tốt đã bùng phát và gây ra nhiều tác hại nặng nề. Trong thời gian gần đây, sinh vật ngoại lai xâm hại xuất hiện ngày càng nhiều và đã gây ảnh hưởng trực tiếp tới đa dạng sinh học, các ngành kinh tế, đặc biệt là các ngành nông, lâm, ngư nghiệp, như: loài ốc Bươu vàng, Rùa tai đỏ, Tôm càng đỏ, cây Mai dương,... đã trở thành những loài ngoại lai xâm hại nguy hiểm, tác động tiêu cực đến đa dạng sinh học, sự phát triển kinh tế và sức khỏe con người.
Với những lý do trên, Chi cục bảo vệ môi trường - Sở Tài nguyên và Môi trường Hà nội phối hợp với Trung tâm Tài nguyên môi trường và Biến đổi khí hậu xây dựng: “Atlat các loài ngoại lai trên địa bàn Thành phố Hà Nội” nhằm thống kê, đánh giá hiện trạng, thành phần loài, tập tính sinh học, khu vực phân bố trên địa bàn thành phố để các quận, huyện, xã , phường dễ dàng nhận biết để chủ động trong việc ngăn ngừa và kiểm soát các loại sinh vật ngoại lai trên địa bàn.
17.CÚC LIÊN CHI - Parthenium hysterophorus L.
Họ Cúc - Asteraceae Bercht. & J.Presl
Tên khác: Cúc liên chi dại, Trứng ếch
Nguồn gốc: Mêxicô, Trung và Nam Mỹ.
Đặc điểm hình thái:
Cây thảo, hàng năm, cao 30-120 cm. Thân không lông, thường có các sọc trắng dọc than. Lá đơn mọc đối; phiến lá có dạng bầu dục , 3-18 × 1-5 (-9) cm, chóp lá thường 1 hoặc 2 thùy, thùy cuối cùng hình thuôn, 3-50 × 2-15 mm, cả hai mặt có lông thưa hay lông dày. Cụm hoa dạng chùy, dài 1-5 cm. Hoa nhỏ trắng có từ 12-30 (-60) hoa; cuống 1-8 (15) mm. Đài thùy 5 -6, bầu dục-thuôn, 2-4 mm, bên trong 5-6 bầu dục, 2,5-4 mm. Tràng màu trắng thùy hình sợi hoẵ thuôn dài, 0,3-1 mm. Quả nhỏ.
Đặc điểm sinh học, sinh thái:
Sinh học:
Cúc Liên chi là loài thân thảo, có thời gian sống ngắn nhưng phát triển mạnh mẽ. Thân có màu xanh nhạt cao 1,5 m (có thể tới 2 m tại những nơi đất giàu dinh dưỡng).Cúc Liên chi mọc ở các vùng đất nông nghiệp, đồng cỏ, đất thành thị, những nơi chịu xáo động. Loài này có khả năng sinh sản mạnh, trung bình mỗi cây có thể tạo được 15.000 hạt, những cây lớn có thể tạo tới 100.000 hạt. Nhiệt độ nảy mầm của cúc Liên chi từ 8 - 30oC, điều kiện tối ưu là từ 22 - 25oC. Hạt cúc Liên chi có thể duy trì sự sống lâu trong lớp đất sâu dày có khi đến 2 năm, còn ở trên lớp đất mặt, không được quá 6 tháng.
Sinh thái:
Sự xâm hại của cúc Liên chi làm suy thoái các hệ sinh thái tự nhiên, đặc biệt tại các khu vực đất có sự chuyển đổi mục đích sử dụng. Cúc Liên chi có khả năng cạnh tranh với các loài bản địa gây ra thiệt hại lớn cho sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, rừng tái sinh tự nhiên và là nguồn dễ xẩy ra cháy rừng. Cúc Liên chi có thể gây ra dị ứng nghiêm trọng đối với một số người.
Loài này được liệt kê vào danh sách 100 loài sinh vật ngoại lai nguy hiểm nhất trên thế giới.
Phương pháp phòng trừ:
Việc kiểm soát cúc Liên chi có thể tiến hành bằng cách phối hợp nhiều biện pháp như sinh học, hóa học.
Phân bố:
Thế giới:Ấn Độ, Úc, Malaixia, Sri Lanka, Cúc Liên chi được xem như là sinh vật ngoại lai có nguy cơ xâm hại.
Việt Nam:Phân bố rộng khắp tại 63 tỉnh/thành phố của Việt Nam.
Hà Nội: Ba Vì, Chương Mỹ, Đan Phượng, Đông Anh, Gia Lâm, Hoài Đức, Mê Linh, Mỹ Đức, Phú Xuyên, Phúc Thọ, Quốc Oai, Sóc Sơn, Thạch Thất, Thanh Oai, Thanh Trì, Thường Tín, Ứng Hòa, thị xã Sơn Tây, Hà Đông, Hoàng Mai, Long Biên, Bắc Từ Liêm, Nam Từ Liêm.
