Hiện nay, ở Việt Nam các loài sinh vật ngoại lai, đặc biệt là các loài sinh vật ngoại lai xâm hại đã và đang đe dọa đến đa dạng sinh học nói chung và ở khu vực Hà Nội nói riêng. Sinh vật ngoại lai xâm hại là loài ngoại lai lấn chiếm nơi sinh sống hoặc gây hại đối với các loài sinh vật bản địa, làm mất cân bằng sinh thái tại nơi chúng xuất hiện và phát triển. Sinh vật ngoại lai xâm hại có mặt trong tất cả các nhóm phân loại chủ yếu, bao gồm các loài vi rút, nấm, tảo, rêu, dương xỉ, thực vật cao, động vật không xương sống, cá, lưỡng cư, bò sát, chim và thú,... Sự xâm lấn của sinh vật ngoại lai có thể dẫn đến sự tuyệt chủng của nhiều loài, tác động tiêu cực tới kinh tế - xã hội và sức khỏe của con người.
Sinh vật ngoại lai có thể xâm nhập vào Việt Nam bằng nhiều con đường khác nhau, như: theo con đường nhập khẩu có chủ đích phục vụ công tác nuôi, trồng, sản xuất, kinh doanh hoặc du nhập theo con đường tự nhiên và không chủ đích của con người. Nó có thể đi theo con đường tự nhiên như theo gió, dòng biển và bám theo các loài di cư, nhưng quan trọng hơn cả là do hoạt động của con người. Cùng với sự phát triển của giao thông vận tải và hoạt động thông thương, con người đã mang theo một cách vô tình hay hữu ý các loài sinh vật từ nơi này đến nơi khác, thậm chí đến những vùng rất xa quê hương của chúng. Nhiều loài được du nhập một cách có chủ ý cho các mục đích kinh tế, giải trí, khoa học nhưng do không được kiểm tra và kiểm soát tốt đã bùng phát và gây ra nhiều tác hại nặng nề. Trong thời gian gần đây, sinh vật ngoại lai xâm hại xuất hiện ngày càng nhiều và đã gây ảnh hưởng trực tiếp tới đa dạng sinh học, các ngành kinh tế, đặc biệt là các ngành nông, lâm, ngư nghiệp, như: loài ốc Bươu vàng, Rùa tai đỏ, Tôm càng đỏ, cây Mai dương,... đã trở thành những loài ngoại lai xâm hại nguy hiểm, tác động tiêu cực đến đa dạng sinh học, sự phát triển kinh tế và sức khỏe con người.
Với những lý do trên, Chi cục bảo vệ môi trường - Sở Tài nguyên và Môi trường Hà nội phối hợp với Trung tâm Tài nguyên môi trường và Biến đổi khí hậu xây dựng: “Atlat các loài ngoại lai trên địa bàn Thành phố Hà Nội” nhằm thống kê, đánh giá hiện trạng, thành phần loài, tập tính sinh học, khu vực phân bố trên địa bàn thành phố để các quận, huyện, xã , phường dễ dàng nhận biết để chủ động trong việc ngăn ngừa và kiểm soát các loại sinh vật ngoại lai trên địa bàn.
2.ỐC BƯƠU VÀNG - Pomacea canaliculata (Lamarck, 1819)
Họ Ampullariidae
Lớp Gastropoda
Tên khác: Ốc quả táo vàng
Nguồn gốc: Vùng ônđới BắcÁc-hen-ti-natới lưu vực sông Amazon
Đặc điểm hình thái:
Là loài ốc nước ngọt, có kích thước lớn, có dạng hình tròn (có thể lên đến 10cm). Vỏ thường có màu nâu, xanh hoặc vàng, có dạng soắn ốc. Màu sắc cơ thể thay đổi từ màu tối gần như đen tới kem nhạt. Đẻ trứng thành từng ổ bám vào các giá thể cách mặt nước khoảng 50 cm. Ổ trứng mới đẻ có màu đỏ hoặc hồng đậm, khi sắp nở chuyển sang màu hồng nhạt. Ốc con nở ra rơi xuống nước, sau 2 ngày vỏ ốc cứng lại, ốc mới nở bò trong nước. Ốc cái có mai lõm vào trong, miệng hơi loe hơn con đực.
Đặc điểm sinh học, sinh thái:
Vòng đời: Thời gian từ khi đẻ trứng đến khi nở ra ốc non kéo dài từ 5 - 7 ngày, ốc non là 2 ngày, ốc trưởng thành là 60 ngày. Ốc Bươu vàng sống trong môi trường nước ngọt hoặc đất sình lầy. Ưa bóng râm, di chuyển theo nguồn nước. Thời gian ngủ đông kéo dài đến 6 tháng.
Thức ăn của ốc non là: tảo, các mầm lúa, lá cây thủy sinh mềm. Chúng phàm ăn, lớn rất nhanh, khoảng 60 ngày từ ốc non thành ốc trưởng thành, 2 - 3 ngày sau có thể cặp đôi, sinh sản. Con cái đẻ trứng thành từng ổ bám vào giá thể ở cao hơn mặt nước khoảng 50cm ở thân cây lúa, cỏ dại, cây thủy sinh, trên gốc cây ven bờ ao, sông rạch. Thời gian đẻ trứng vào chiều mát hoặc sáng sớm. Mỗi ổ trứng có khoảng từ 25 trứng đến 500 trứng, tỷ lệ trứng nở 80%.
Phương pháp phòng trừ:
Thường xuyên tổ chức bắt ốc và phá các ổ trứng.
Đặt, cắm nhiều cọc dọc theo bờ ruộng nơi có nước để thu các ổ trứng.
Đặt các lưới chắn ở mương dẫn nước vào ruộng để ngăn chặn ốc Bươu vàng di chuyển theo dòng nước vào ruộng.
Thả vịt vào ruộng trước khi cấy hoặc sau khi thu hoạch để vịt ăn ốc non.
Đào rãnh xung quanh ruộng để ốc tập trung trong rãnh để bắt, diệt.
Có thể dùng thuốc gốc Metaldehyde để phòng trừ ốc Bươu vàng.
Phân bố:
Thế giới:Nhiều nước trên thế giới như châu Á (Cămpuchia, Trung Quốc, Inđônêxia, Nhật Bản, Hàn Quốc, Lào, Malaixia, Philíppin, Đài Loan và Việt Nam); châu Mỹ (Cộng hoà do minica).
Việt Nam:Phân bố rộng tại 63 tỉnh/thành phố của Việt Nam.
Hà Nội: Ba Vì, Chương Mỹ, Đan Phượng, Đông Anh, Gia Lâm, Hoài Đức, Mê Linh, Mỹ Đức, Phú Xuyên, Phúc Thọ, Quốc Oai, Sóc Sơn, Thạch Thất, Thanh Oai, Thanh Trì, Thường Tín, Ứng Hòa, thị xã Sơn Tây, Ba Đình, Cầu Giấy, Hai Bà Trưng, Đống Đa, Hà Đông, Hoàn Kiếm, Hoàng Mai, Long Biên, Tây Hồ, Thanh Xuân, Bắc Từ Liêm, Nam Từ Liêm.
