Hiện nay, ở Việt Nam các loài sinh vật ngoại lai, đặc biệt là các loài sinh vật ngoại lai xâm hại đã và đang đe dọa đến đa dạng sinh học nói chung và ở khu vực Hà Nội nói riêng. Sinh vật ngoại lai xâm hại là loài ngoại lai lấn chiếm nơi sinh sống hoặc gây hại đối với các loài sinh vật bản địa, làm mất cân bằng sinh thái tại nơi chúng xuất hiện và phát triển. Sinh vật ngoại lai xâm hại có mặt trong tất cả các nhóm phân loại chủ yếu, bao gồm các loài vi rút, nấm, tảo, rêu, dương xỉ, thực vật cao, động vật không xương sống, cá, lưỡng cư, bò sát, chim và thú,... Sự xâm lấn của sinh vật ngoại lai có thể dẫn đến sự tuyệt chủng của nhiều loài, tác động tiêu cực tới kinh tế - xã hội và sức khỏe của con người.
Sinh vật ngoại lai có thể xâm nhập vào Việt Nam bằng nhiều con đường khác nhau, như: theo con đường nhập khẩu có chủ đích phục vụ công tác nuôi, trồng, sản xuất, kinh doanh hoặc du nhập theo con đường tự nhiên và không chủ đích của con người. Nó có thể đi theo con đường tự nhiên như theo gió, dòng biển và bám theo các loài di cư, nhưng quan trọng hơn cả là do hoạt động của con người. Cùng với sự phát triển của giao thông vận tải và hoạt động thông thương, con người đã mang theo một cách vô tình hay hữu ý các loài sinh vật từ nơi này đến nơi khác, thậm chí đến những vùng rất xa quê hương của chúng. Nhiều loài được du nhập một cách có chủ ý cho các mục đích kinh tế, giải trí, khoa học nhưng do không được kiểm tra và kiểm soát tốt đã bùng phát và gây ra nhiều tác hại nặng nề. Trong thời gian gần đây, sinh vật ngoại lai xâm hại xuất hiện ngày càng nhiều và đã gây ảnh hưởng trực tiếp tới đa dạng sinh học, các ngành kinh tế, đặc biệt là các ngành nông, lâm, ngư nghiệp, như: loài ốc Bươu vàng, Rùa tai đỏ, Tôm càng đỏ, cây Mai dương,... đã trở thành những loài ngoại lai xâm hại nguy hiểm, tác động tiêu cực đến đa dạng sinh học, sự phát triển kinh tế và sức khỏe con người.
Với những lý do trên, Chi cục bảo vệ môi trường - Sở Tài nguyên và Môi trường Hà nội phối hợp với Trung tâm Tài nguyên môi trường và Biến đổi khí hậu xây dựng: “Atlat các loài ngoại lai trên địa bàn Thành phố Hà Nội” nhằm thống kê, đánh giá hiện trạng, thành phần loài, tập tính sinh học, khu vực phân bố trên địa bàn thành phố để các quận, huyện, xã , phường dễ dàng nhận biết để chủ động trong việc ngăn ngừa và kiểm soát các loại sinh vật ngoại lai trên địa bàn.
19.CÂY MAI DƯƠNG - Mimosa pigra L.
Họ Đậu - Fabaceae Lindl.
Tên khác: Trinh nữ thân gỗ, Trinh nữ đầm lầy, Trinh nữ móng rồng
Nguồn gốc: Vùng nhiệt đới châu Mỹ từ Mêxicô đến Áchentina.
Đặc điểm hình thái:
Cây thân bụi, có nhiều cành, chiều cao đạt tới 1- 3 m. Thân có các gai hơi cong dài tới 0,5 cm. Lá cây có màu xanh sáng, dài 20 - 25 cm, kép lông chim, mang khoảng 15 cặp lá chét mọc đối. Hoa có màu hồng hoặc tím nhạt, kích thước nhỏ, mọc thành cụm, hoa hình cầu có đường kính tới 1 - 2 cm. Cụm hoa mọc trên các cuống hoa dài 2-3 cm, mọc tại mỗi nách lá. Quả có vỏ dày nhiều lông và gai, kích thước 10-15 cm, khi khô quả chuyển màu nâu khi chín và vỡ thành các đoạn nhỏ, mỗi đoạn mang 1 hạt. Hạt 20 - 25 hạt, dẹt và mọc thành cụm nách lá, mỗi quả dài 6,5 - 7,5 cm và rộng 0,7 - 1 cm. Quả. Hạt có màu nâu hoặc xanh ôliu, dẹt, dài 4 - 6 mm, rộng 2 mm.
Đặc điểm sinh học, sinh thái:
Sinh học:
Cây Mai dương thích nghi, phát triển tại vùng khí hậu nhiệt đới, đặc biệt trên các khu đất ngập nước, các cánh đồng ngập nước, đồng bằng ven biển, các khu đất ven bờ sông. Ở vùng đồng bằng sông Cửu Long, khi lượng mưa hàng năm lớn hơn 2.200 mm, tạo điều kiện thuận lợi cho cây Mai dương phát triển và xâm hại nghiêm trọng. Những nơi có lượng mưa hàng năm dưới 75 mm hoặc trên 2.250 mm thì loài này kém phát triển. Tại Úc và Việt Nam, cây Mai dương xâm lấn mạnh các khu đất ngập nước theo mùa. Cây Mai dương dễ mọc và trở thành loài gây hại nguy hiểm vì hạt có khả năng nẩy mầm nhanh chóng tại những nơi đất trống, nhiều ánh sáng như ven rừng, dọc hai bên đường, trên bờ ruộng, thân đê, đập hồ chứa nước, theo bờ kênh, rạch, bờ sông và rãnh nước.
Sinh thái:
Cây Mai dương mọc dày đặc thành các bụi rậm với nhiều gai nhọn xung quanh các thủy vực, đã cản trở hoạt động của các loài động vật xuống uống nước, tiêu diệt hầu hết các loài thực vật, làm mất nơi sinh sống của nhiều loài chim và bò sát, làm giảm diện tích đồng cỏ. Cây Mai dương phát triển dày đặc hai bên bờ sông, khe suối, trên các bãi cạn của dòng sông, cản trở làm giảm tốc độ chảy của dòng nước và làm cản trở giao thông đường thủy. Ngoài ra, cây Mai dương còn xâm chiếm đất canh tác gây khó khăn cho sản xuất nông nghiệp.
Phương pháp phòng trừ:
Áp dụng biện pháp phòng trừ tổng hợp cây Mai dương với các hoạt động chủ yếu như: nhổ bỏ cây non, chặt đốn cây lớn và đốt, làm ngập nước khu vực cần diệt trừ cây Mai dương trong một thời gian nhất định tùy theo loại hình khu vực bị xâm hại (Vườn quốc gia, lòng hồ chứa, khu bảo tồn hay đất canh tác nông nghiệp) kết hợp với việc sử dụng thuốc trừ cỏ thích hợp như Roundup 480 EC, Ally 20DF.
Loài này được liệt kê vào danh sách 100 loài sinh vật ngoại lai nguy hiểm nhất trên thế giới.
Phân bố:
Thế giới:Được ghi nhận là loài ngoại lai xâm hại tại Trung Quốc, Thái Lan, Úc, Lào.
Việt Nam:Hiện nay đã tràn ngập rộng khắp tại 63 tỉnh/thành phố của Việt Nam.
Hà Nội: Ba Vì, Chương Mỹ, Đan Phượng, Đông Anh, Gia Lâm, Hoài Đức, Mê Linh, Mỹ Đức, Phú Xuyên, Phúc Thọ, Quốc Oai, Sóc Sơn, Thạch Thất, Thanh Oai, Thanh Trì, Thường Tín, Ứng Hòa, thị xã Sơn Tây, Cầu Giấy, Hà Đông, Hoàng Mai, Long Biên, Tây Hồ, Thanh Xuân, Bắc Từ Liêm, Nam Từ Liêm.
