Các lưu vực sông đã đem lại nhiều lợi ích kinh tế - xã hội, bảo vệ môi trường, góp phần giải quyết việc làm cho nhiều lao động. Nhưng mặt của đô thị hóa, phát triển kinh tế nhanh đã tạo sức ép về ô nhiễm môi trường, nhất là các lưu vực sông Nhuệ, sông Đáy, sông Tô Lịch và các lưu vực sông lớn của Hà Nội. Trong bối cảnh đặt ra về an ninh môi trường, nguồn nước ngày càng cấp thiết, việc chung tay bảo vệ môi trường đặt ra là vấn đề cấp thiết hiện nay.
Nỗ lực giảm thiểu ô nhiễm
Hiện trạng môi trường nước các lưu vực sông trên địa bàn thành phố đang diễn biến phức tạp, một số nơi chất lượng nước bị ô nhiễm. Theo Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội Lê Tuấn Định, nguyên nhân chủ yếu gây ô nhiễm là do ý thức của một bộ phận người dân còn chưa cao, chưa có hệ thống thu gom nước thải dọc tuyến sông Tô Lịch, do vậy, nước thải sinh hoạt của người dân ở các quận nội thành của thành phố đổ thẳng vào sông Tô Lịch và từ đó chảy vào sông Nhuệ. Ngoài ra, sông Nhuệ còn tiếp nhận nước thải từ các hoạt động sản xuất công nghiệp, làng nghề, dân sinh chưa qua xử lý. Tình trạng đổ phế thải, rác thải xuống sông chưa qua xử lý xuống các sông chưa được kiểm soát chặt chẽ cũng là nguyên nhân gây ô nhiễm.
Một trong những nguyên nhân gây ô nhiễm nguồn nước lưu vực sông Nhuệ, sông Đáy là dòng chảy trên sông không đáp ứng được khả năng tự làm sạch chất ô nhiễm, đặc biệt là đối với sông Nhuệ. Ông Chu Phú Mỹ, Giám đốc Sở NN&PTNT Hà Nội cho biết, biện pháp để giảm thiểu ô nhiễm nguồn nước sông Nhuệ là bảo đảm dòng chảy tối thiểu thông qua việc tăng cường bổ sung nước từ sông Hồng qua cống Liên Mạc. Việc vận hành cống Liên Mạc hiện nay được thực hiện theo Quy trình kỹ thuật về quản lý khai thác và bảo vệ cống Liên Mạc ban hành năm 1968 và Quyết định số 105/2002/QĐ-BNN, ngày 19/11/2002, của Bộ NN&PTNT về việc ban hành Quy trình vận hành hệ thống công trình thủy lợi sông Nhuệ. Tuy nhiên, vào mùa khô khi mực nước sông Hồng thấp hơn cao trình vận hành của cống Liên Mạc thì không thể lấy nước từ sông Hồng vào bổ cập cho sông Nhuệ. Việc lấy nước chỉ thực hiện được trong các đợt các hồ chứa phía thượng lưu xả theo quy định của quy trình vận hành liên hồ chứa trên lưu vực sông Hồng.
Trước thực trạng trên, UBND thành phố Hà Nội đã tập trung chỉ đạo có trọng tâm, trọng điểm triển khai nhiều giải pháp quản lý và cải thiện chất lượng môi trường sông, hồ thành phố. Trong đó, ưu tiên xử lý ô nhiễm cho toàn bộ hệ thống hồ nội, ngoại thành, các con sông gây ô nhiễm nghiêm trọng là sông Nhuệ, sông Đáy, sông Tô Lịch… Đáng chú ý, sau khi xác định cụ thể các “điểm đen”, bức xúc về ô nhiễm môi trường, các sở, ngành liên quan thành phố đã tăng cường quản lý vệ sinh môi trường dọc các tuyến sông Tô Lịch, Kim Ngưu, Lừ, Sét, đồng thời, nạo vét duy tu, duy trì, nạo vét hệ thống thoát nước lòng cống, mương nhằm giảm thiểu ô nhiễm với khối lượng năm 2017 là 134.534m3 bùn, con số này năm 2018 là 166.610m3 và năm 2019 khoảng 174.468m3. Đối với sông Tô Lịch, trong 2 năm qua, tiếp tục duy trì bè thủy sinh trên sông nhằm tạo cảnh quan và góp phần giảm thiểu ô nhiễm.
Cùng với đó, một số giải pháp cụ thể cũng đã được triển khai để cải thiện ô nhiễm các lưu sông. Đơn cử như triển khai các dự án đầu tư xây dựng và vận hành các trạm, nhà máy xử lý nước thải, trạm xử lý nước thải cụm công nghiệp, làng nghề bảo đảm chất nước nước thải sau xử lý đạt quy chuẩn môi trường; các dự án nâng cấp trục chính sông Nhuệ đoạn từ vành đai 4 đến hết hệ thống; xây dựng các trạm bơm tiêu nước vào sông Nhuệ, trạm bơm Thạch Nham, Nhân Hiền, Xém, Lễ Nhuế 1, Lễ Nhuế 2, một số cụm công trình đầu mối dự án trạm bơm tiêu Yên Nghĩa… Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng thành phố đã tích cực kiểm tra, giám sát các nguồn xả thải trực tiếp vào hệ thống công trình thủy lợi. Qua đó, xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân có hoạt động xả nước thải vào công trình thủy lợi, nhằm giảm thiểu ô nhiễm các lưu vực sông.
Thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp
Tuy nhiên, công tác quản lý, kiểm soát môi trường cho hệ thống sông, hồ của Hà Nội còn gặp nhiều khó khăn do thiếu sự nghiên cứu đồng bộ. Sự vào cuộc của các cấp, các ngành và địa phương cũng chưa thực sự quyết liệt. Việc huy động các nguồn lực cho cải thiện ô nhiễm các lưu vực sông còn nhiều hạn chế.
Với mục tiêu tăng cường kiểm soát, giải quyết ô nhiễm nguồn nước các lưu vực sông Nhuệ, Đáy, Tô Lịch, Tích, Bùi và các lưu vực sông lớn nói chung. Theo Phó Giám đốc Sở Tài Nguyên và Môi trường Lê Tuấn Định, các nghiên cứu sẽ tập trung thu thập các tài liệu có liên quan hiện có, đánh giá hiện trạng thoát nước, tiến hành tham vấn các bên liên quan để đánh giá, xác định mức độ ô nhiễm nguồn nước, đồng thời, nghiên cứu hiện trường và đề xuất các giải pháp giảm thiểu và kiểm soát ô nhiễm trong tương lai, trong đó, có tính đến các đề xuất của các bên liên quan trong việc cải thiện các sông đã và đang được thực hiện.
Đáng chú ý, thành phố cũng đã chỉ đạo các sở, ngành liên quan tiếp tục đẩy nhanh tiến độ các dự án cải thiện nguồn nước sông Nhuệ, sông Đáy, các dự án xử lý nước thải (xây dựng cụm công trình đầu mối Liên Mạc; nâng cấp trục chính sông Nhuệ kết hợp với làm đường giao thông cải thiện môi trường gắn với chỉnh trang sông Nhuệ; nạo vét, cải tạo lòng dẫn sông Đáy thành phố Hà Nội; tiếp nước, cải tạo khôi phục sông Tích; cụm công trình tiếp nước và các dự án xây dựng các nhà máy thu gom, xử lý nước thải theo các quy hoạch đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Cùng với đó, vận hành các nhà máy xử lý nước thải, các công trình điều tiết nguồn nước hiện hữu nhằm đảm bảo giảm thiểu ô nhiễm nước sông Nhuệ, sông Đáy. Tiếp tục thực hiện Quy hoạch thoát nước Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 theo Quyết định số 725/QĐ-TTg ngày 10/5/2013 của Thủ tướng Chính phủ.
Ngoài ra, thành phố chỉ đạo quyết liệt việc tổ chức thu gom, xử lý toàn bộ chất thải rắn, chuyển giao cho đơn vị có chức năng xử lý đúng quy định; chấm dứt và xử lý nghiêm tình trạng thải chất thải rắn bừa bãi, gây ô nhiễm môi trường; kiểm soát chặt chẽ các nguồn xả nước thải và chất lượng nước sông Nhuệ, sông Đáy; tăng cường tổ chức thanh tra, kiểm tra chấp hành pháp luật về bảo vệ môi trường tại các khu đô thị, khu dân cư tập trung, các cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, các khu, cụm công nghiệp, làng nghề, trong đó, tập trung vào các cơ sở có lượng xả thải lớn trên 200 m3/ngày, đêm, các cơ sở xả thải trực tiếp ra lưu vực sông Nhuệ - Đáy; xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, đình chỉ hoạt động, cưỡng chế đình chỉ hoạt động theo quy định của pháp luật… Việc đầu tư hệ thống quan trắc chất lượng nước mặt tự động trên hệ thống sông Nhuệ, sông Đáy; xây dựng phần mềm cơ sở dữ liệu quan trắc chất lượng nước mặt, nước thải, hoạt động xả nước thải của các cơ sở xả nước thải và cơ chế quản lý, sử dụng phần mềm cũng sẽ được thành phố quan tâm đầu tư để hướng đến mục tiêu quản lý, kiểm soát ô nhiễm nước các lưu vực sông.
Theo hanoi.gov.vn
